परिचय:
SAC Nepal. पिउने पानीको गुणस्तर निःशुल्क परीक्षण गरौं !” अभियान Save Aging Campaign Nepal (SAC Nepal) द्वारा सुरु गरिएको एक जनचेतनामूलक पहल हो। यस अभियानको उद्देश्य समुदायलाई पिउने पानीको गुणस्तरबारे सचेत गराउँदै सुरक्षित र स्वस्थ जीवनशैलीको प्रवर्द्धन गर्नु हो। यस अन्तर्गत विभिन्न घरपरिवारका पानीका नमूनाहरू संकलन गरी निःशुल्क रूपमा pH स्तर परीक्षण गरिन्छ, जसबाट जनस्वास्थ्यमा असर पार्ने दूषित पानीको जोखिम पहिचान गर्न सहयोग मिल्दछ।
परियोजनाको नाम: पिउने पानीको गुणस्तर निःशुल्क परीक्षण गरौं !
कार्यक्रम मिति: २०८२ साल आश्विन १० गते
स्थान: धनगढीमाई नगरपालिका–२, भवानीपुर, बेतहा , धनगडा, सल्हेस्टोल र कट्टीटोल , रामपुर, pokharvinda, bhatiyatoel, pirarboni, Siraha
आयोजक संस्था: Save Aging Campaign Nepal (SAC Nepal)
मुख्य संयोजक: रामजी साह (संस्थापक, SAC Nepal)
सहभागी सदस्यहरू: SAC Nepal का सक्रिय सदस्यहरू र स्थानीय स्वयंसेवकहरू
परियोजनाको उद्देश्य
- स्थानीय बासिन्दाहरूलाई पिउने पानीको गुणस्तरको महत्व बारे सचेत बनाउने।
- पानीको pH स्तर परीक्षण गरी सुरक्षित वा असुरक्षित पानीको अवस्थाबारे जानकारी प्रदान गर्ने।
- समुदायमा स्वास्थ्य सचेतना र सरसफाइको व्यवहार सुधार गर्ने।
कार्यको विवरण
यो अभियान अन्तर्गत धनगढीमाई नगरपालिका–२ का भवानीपुर, बेटहा, डङ्गडा र कट्टीटोल क्षेत्रका कुल १८० घरपरिवारका पिउने पानीका नमूनाहरू संकलन गरी निःशुल्क रूपमा pH परीक्षण गरियो।
- प्रत्येक घरबाट करिब २५० मि.लि. पानीको नमूना संकलन गरिएको थियो।
- नमूनाहरूलाई फिल्डमा नै डिजिटल pH मीटरको प्रयोगबाट परीक्षण गरियो।
- परीक्षणका नतिजाहरू घरधनीहरूलाई तत्काल जानकारी गराइयो।
प्रमुख निष्कर्षहरू
- अधिकांश घरहरूमा pH स्तर ६.५ देखि ७.५ को बीचमा पाइयो, जुन सुरक्षित दायरामा पर्दछ।
- केही क्षेत्रहरूमा pH स्तर ६ भन्दा तल र ८ भन्दा माथि भेटिए, जसले सम्भावित दूषित वा अम्लीय/क्षारीय पानीको संकेत गर्दछ।
- असामान्य pH भएका घरपरिवारहरूलाई उबालेर पिउने, फिल्टर प्रयोग गर्ने र भू-जल परीक्षण पुनः गराउने सल्लाह दिइयो।
सामुदायिक सहभागिता
स्थानीय बासिन्दाहरू, विद्यार्थीहरू र महिला समूहहरू सक्रिय रूपमा सहभागी भएका थिए।
कार्यक्रममा SAC Nepal का प्रतिनिधिहरूले सुरक्षित पानीका मापदण्ड र दीर्घकालीन स्वास्थ्य प्रभाव सम्बन्धी सचेतना सन्देश पनि दिएका थिए।
आगामी कार्य योजना
- अन्य वडा र टोलहरूमा पनि विस्तार गर्ने योजना।
- ब्याक्टेरियोलोजिकल परीक्षण (E. coli, टर्बिडिटी) जस्ता विस्तारित परीक्षणहरू सुरु गर्ने तयारी।
- स्थानीय विद्यालयहरूमा “स्वच्छ पानी, स्वस्थ जीवन” विषयमा सचेतना कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने।
उपचार भन्दा रोकथाम राम्रो हो
“सेवा नै धर्म हो” “पानी नै जीवन हो”
पानी धेरै अम्लीय (non-alkaline) भएमा यी रोग र समस्या देखिन सक्छन्:
- ग्यास्ट्रिक (Gastritis) – पेट दुख्ने, अम्लपित्त बढ्ने
- अल्सर (Ulcer) – पेट वा आन्द्रामा घाउ
- एसिड रिफ्लक्स (Acid Reflux / GERD) – छाती पोल्ने र अमिलो डकार
- कलेजोसम्बन्धी समस्या (Liver Problems)- शरीरमा लगातार थकाइ र कमजोरी महसुस हुनु, छाला र आँखामा पहेंलोपन देखिनु (पीलिया), पेट दुखाइ वा पेटको दायाँ भागमा भारीपन महसुस हुनु, पेट फुल्ने (Ascites), वाकवाकी, बान्ता र भोक नलाग्ने, गाढा रङको पिसाब आउनु, शरीरमा छाला चिलाउने, रगत जम्न ढिलाइ हुने (साना घाउमा पनि चाँडै रगत बग्ने)
- मिर्गौला रोग (Kidney Disease) – पत्थरी वा मिर्गौला बिग्रन सक्ने
- हड्डी कमजोर हुने (Osteoporosis) – क्याल्सियम कमी भई हड्डी पातलो हुने
- प्रतिरक्षा शक्ति घट्ने (Low Immunity) – रोगसँग लड्ने क्षमता कम हुनु
फोहर पानी प्रयोग गर्दा हुने प्रमुख रोगहरू:
- डैरिया (Diarrhea) – पखाला
- कालाज्वर (Kala-azar / Leishmaniasis)– लामो समयसम्म ज्वरो आउने,शरीर धेरै दुब्लो हुने, तिल्ली (Spleen) र कलेजो (Liver) ठूलो हुने, शरीरमा कमजोरी र रक्तअल्पता (Anemia), कालोपन देखिनु (विशेष गरी छालामा)
- टाइफाइड (Typhoid) – मिजाज- लगातार उच्च ज्वरो आउनु, टाउको दुख्नु र शरीर दुखाइ, कमजोरी र थकाइ महसुस हुनु, पेट दुखाइ वा पेट फुल्नु, कब्जियत वा पखाला हुनु, वाकवाकी र बान्ता, भोक कम लाग्नु, छालामा साना रातो दाग देखिनु (Rose spots)
- हेपाटाइटिस ए (Hepatitis A) – कलेजो सुन्निने रोग
- कलेजोको संक्रमण (Hepatitis E)- लगातार थकाइ र कमजोरी महसुस हुनु, हल्का वा उच्च ज्वरो आउनु, भोक कम लाग्नु, वाकवाकी र बान्ता हुनु, पेट दुखाइ वा पेट भारी महसुस हुनु, छालामा र आँखामा पहेंलोपन देखिनु (पीलिया), गाढा रङको पिसाब आउनु,पखाला वा पाचनसम्बन्धी समस्या हुनु
- कलेरा (Cholera) – हैजा
- आन्तरिक परजीवी संक्रमण (Intestinal Worms / Helminthiasis) – पेटका कीरा, पेट दुखाइ वा पेट फुल्नु, बारम्बार पखाला वा कब्जियत,वाकवाकी वा बान्ता,भोक नलाग्ने वा असामान्य बढी भोक लाग्ने, तौल घट्ने र शरीर कमजोर हुनु, रक्तअल्पता (Anemia) – छाला फिका देखिनु, मलमा किरा देखिनु, बालबालिकामा पेट फुल्ने र पढाइ/विकासमा असर पर्नु
- डिसेन्ट्री (Dysentery) – रगत मिसिएको पखाला
घरमा क्षारीय पानी कसरी बनाउने (How to make Alkaline Water at home)
माटोको भाँडोमा ५-६ गिलास पानी लिनुहोस् । कागतीलाई आधा काट्नुहोस्। आधा कागतीको रस पानीमा मिसाउनुहोस्। अर्को आधा पातलो टुक्राहरू काटेर पानीमा मिसाउनुहोस् । त्यस्तै केही पुदिनाका टुक्राहरू काट्नुहोस् र यसलाई पनि थप्नुहोस् ।
केहि घण्टा पछि तपाईंको क्षारीय पानी तयार हुन्छ। यो पानीले तपाईंलाई सुपर चार्ज गर्नेछ र तपाईंलाई क्षारीय पानीको फाइदाहरू दिन्छ।
सङ्कलन गरिएको सन्दर्भहरू:
- विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO)
- WHO Drinking-water Guidelines – World Health Organization
- WHO Fact sheets on Diarrhoeal disease, Typhoid, Cholera, Leishmaniasis, Hepatitis A/E
- युनिसेफ (UNICEF)
- UNICEF WASH (Water, Sanitation and Hygiene) Reports
- सेंटर फर डिजिज कन्ट्रोल एण्ड प्रिभेन्सन (CDC, USA)
- CDC Fact sheets: Hepatitis A/E, Typhoid Fever, Cholera, Intestinal Parasites, Leishmaniasis
- CDC – Drinking Water & Public Health
- नेशनल इन्स्टिच्युट अफ हेल्थ (NIH, USA)
- MedlinePlus (NIH) – Liver disease, Gastritis, GERD, Osteoporosis, Kidney disease
- पबमेड (PubMed) / NCBI
- Research articles on alkaline water health effects, waterborne diseases
- नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद् (NHRC)
- Reports on waterborne diseases in Nepal
- स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय, नेपाल सरकार
- Annual Health Reports
- Guidelines on Safe Drinking Water & Sanitation
यो नारा “पिउने पानीको गुणस्तर निःशुल्क परीक्षण गरौं !” किन प्रयोग गर्ने भन्ने कारणहरू:
- स्वास्थ्य सुरक्षाको लागि – दूषित पानीले टाइफाइड, हैजा, दिर्घरोग (जस्तै मिर्गौला समस्या) निम्त्याउन सक्छ, त्यसैले गुणस्तर जाँच अनिवार्य हुन्छ।
- सजगता अभिवृद्धि – आम नागरिकलाई पानीको गुणस्तरप्रति सचेत बनाउन।
- सस्तो र भरपर्दो उपाय – निःशुल्क परीक्षणले सबैलाई सहज पहुँच दिन्छ, ।
- पारदर्शिता र विश्वास – निःशुल्क परीक्षण कार्यक्रमले सरकार वा संस्थाप्रतिको जनविश्वास बढाउँछ।
- रोकथाम उपचारभन्दा राम्रो – रोग लागेपछि खर्चिलो उपचार गर्नुभन्दा पहिले नै दूषित पानी पत्ता लगाएर रोकथाम गर्न सकिन्छ।
- सामाजिक जिम्मेवारी – समुदायमा स्वच्छ पानीप्रति साझा जिम्मेवारी र सहकार्यको भावना विकास हुन्छ।
यो अभियान स्वास्थ्य, सजगता र सामुदायिक सुरक्षाका लागि सबैभन्दा सरल तर प्रभावकारी पहल हो।
निष्कर्ष
पिउने पानीको गुणस्तर निःशुल्क परीक्षण गरौं !” परियोजनाले स्थानीय समुदायमा पानीको सुरक्षा र स्वास्थ्यको महत्त्वबारे सकारात्मक सन्देश पुर्याएको छ। रामजी साहको नेतृत्वमा गरिएको यो अभियान SAC Nepal को स्वास्थ्य र सामाजिक जिम्मेवारीप्रतिको प्रतिबद्धताको उत्कृष्ट उदाहरण हो।
